İnsan ölüm anında şuuraltına yerleşmiş düşüncelere göre hareket eder. Nice insanlar vardır ki, ölüm anında neler neler sayıklayarak ölmüşlerdir.! Onun için, inanılacak şeylere, can hulkuma gelmeden önce inanmak ve bunu bir şuur hâline getirmek çok önemlidir. Aksi halde, o imânın insanı kurtarması, başka bir ifadeyle kurtarıcı imân olması bir hayli zordur.

Herkes, son anında ve daha sonrasında kendi seviyesine göre, bir hayli keşke’ diyecektir. Keşke imân etmiş olsaydım. Keşke imânımla ayne’l-yakîn mertebelerinde seyr ü seyahat edebilseydim. Keşke hakka’l-yakîn’e ulaşabilseydim.. Keşke bütün doğruları vicdanımda duyup yaşayabilseydim..!

Evet, ‘keşke’ler çok.. ve Kur’ân, pişmanlık dolu böyle ‘keşke’lere işâretler eder (Furkan/28). Ama bu makamda söylenecek ‘keşke’lerin insana faydası olmayacaktır. O tefekkür burada yapılmalı ki, bir fayda versin ve orada menfaati dokunsun.