Bediüzzaman Hazretleri’nin, Eski Said döneminde yazdığı eserleri edebî açıdan çok çok seviyelidir. Ancak, daha sonraları imân davasının ehemmiyetine binaen ihlası, rûhu, manâyı öne almış ve böyle edebî eserler vermekten ictinab ederek ve daha ziyade manâya ehemmiyet vermiştir. Halbuki Bediüzzaman da Mevlâna gibi ağır ve ağdalı bir üslûb kullanabilir ve bununla da yüzlerce, binlerce insanı kendisine meftûn edebilirdi. Aslında etmişdir de. Muhakemat isimli eseri tahlil edildiği zaman mübalağa yapmadığımız görülecektir.

Devrini anlama ve onunla hesaplaşma zaviyesinden Bediüzzaman’ın bir benzeri de İmam Gazalî’dir. Zira o da devrindeki bütün yanlışlıklara baş kaldırmış bir düşünür ve âlimdir. Bugün onu, devrindeki ihtişam ve debdebesi ile göremesek de; içinde yaşadığı devrin şartlarını idraki ve o günkü meselelere bakışı açısından o da muhteşem bir dimağdır. Bir yandan değişik konularla alâkalı eserler te’lif etmiş, diğer yandan da sürekli evrad u ezkârla meşgul olmuştur.